آنچه باید در مورد بیماری هپاتیت بدانیم
هپاتیت به معنای التهاب کبد است که غالبا با درد و تورم و اختلال در کارکرد کبد همراه است. بسیاری از عوامل (از جمله داروها) می توانند عامل ایجاد این التهاب باشند. لکن شایع ترین علت آن «ویروس» ها هستند و به دو شکل حاد و مزمن تقسیم می شود. اگر هپاتیت کمتر از ۶ ماه طول بکشد آن را «هپاتیت حاد» و اگر بیشتر از شش ماه به طول بینجامد آن را «هپاتیت مزمن» می گویند. هپاتیت انواع A,B,C و غیره دارد که شایع ترین آن در مبتلایان ایرانی C و B است. عوامل ایجاد کننده هپاتیت عبارتند از 6 نوع ویروس هپاتیتی، فقدان خون رسانی به کبد، سموم، اختلالات خود ایمنی، مصرف الکل، آسیب به کبد و مصرف بعضی داروهای خاص. در هپاتیت حاد، کبد، بصورت ناگهانی ملتهب و به دنبال آن تهوع، استفراغ، تب و بدن درد عارض می شود و یا گاهی فاقد علائم است. این نوع هپاتیت در طی چند روز تا چند هفته بهبود می یابد. چنانچه التهاب، در طی 6 ماه بهبود نیابد، هپاتیت از نوع مزمن شناخته می شود. کبد اساسا، ضایعات موجود در خون را متلاشی و پاک سازی می کند. لذا وقتی ملتهب باشد نمی تواند وظیفه خود را بخوبی انجام دهد. یکی از ضایعات خونی، بیلی روبین است که وقتی کبد به درستی کار نکند شروع به افزایش در خون و بافتها می کند، در نتیجه پوست فرد مبتلا به هپاتیت به رنگ زرد پرتقالی در می آید، این حالت، یرقان نامیده شده و بیلی روبین و مابقی ضایعات باعث خارش، تهوع، تب و بدن درد می شود.
هپاتیت A: توسط یک نوع ویروس ایجاد و علائم مربوطه را شامل التهاب کبدی و درد و تورم را نشان می دهد. این نوع هپاتیت خطرناک نبوده و قابلیت تبدیل به هپاتیت مزمن و سیروز مثل آنچه در هپاتیت B,C دیده می شود را ندارد. هپاتیت a از طریق تماس با مدفوع آلوده گسترش می یابد، تماس نزدیک با فرد آلوده (برای مثال تعویض کهنه یا تماس جنسی) باعث ابتلا به عفونت می شود حتی اگر فرد آلوده هیچ علائمی نداشته باشد. در واقع این نوع هپاتیت قبل از ظهور علائم، خیلی مسری است و خوردن غذای آلوده یا نوشیدن آب آلوده نیز باعث ابتلا خواهد شد. ویروس، روی دستها، در آب و در خاک می تواند زنده بماند. تهوع، استفراغ، یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشمها)، تب پایین، خستگی، درد شکم، ادرار تیره رنگ، از دست دادن اشتها و درد عضلانی از علایم هپاتیت a بیان می شوند. البته بعضی از بیماران هیچ گاه علامتی از خود بروز نمی دهند و همچنین علائم در کودکان ممکن است خیلی خفیف باشد. مراجعه به پزشک و انجام تست خونی، وجود بیماری و یا عدم وجود آن را مشخص خواهد کرد. داروی مشخصی برای درمان هپاتیت a وجود ندارد، استراحت کافی، رژیم غذایی متعادل و پرهیز از مصرف الکل و داروهایی مثل استامینوفن مهم است و باید برای مصرف هر داروی غیر نسخه ای دیگری در این شرایط، با پزشک یا داروساز مشورت شود، چنانچه آب بدن بیمار از دست رفته است، درد شدید دارد و یا مشکلات خونی پیدا کرده، شاید لازم به بستری شدن کوتاه مدت باشد. برای پیشگیری از هپاتیت a تزریق واکسن که برای افراد بالای ۲ سال ایمن بوده و تا ۲۰ سال، ایجاد مصونیت می کند، شستشوی دستها با صابون و آب گرم قبل و بعد از آشپزی، بعد از توالت ضروری بوده و شستشوی صحیح میوه و سبزیجات قبل از مصرف و نیز پختن کامل گوشت و ماهی لازم است.
هپاتیتB: توسط نوع دیگری از ویروس هپاتیت ایجاد می شود، این ویروس از طریق تماس جنسی محافظت نشده و یا تزریق وریدی داروها با استفاده از سرنگ آلوده فرد مبتلا منتقل می شود. پرسنل بهداشتی (مثل پرستاران، کادر آزمایشگاهها و پزشکان) در صورت بریدگی ناگهانی توسط سرنگی که برای فرد آلوده استفاده شده است، خود نیز آلوده خواهند شد، این ویروس در حین زایمان از مادر آلوده به جنین انتقال می یابد، مسافرت به سرزمینی که هپاتیت B در آنجا شایع است نیز به احتمال زیاد می تواند باعث ابتلا به بیماری شود. از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ، ضعف و خستگی، درد شکم بخصوص اطراف ناحیه کبد، تیره شدن ادرار، یرقان و درد مفاصل از علایم هپاتیت b است. در بعضی از بیماران، هپاتیت مزمن به سیروز کبدی تبدیل و در این حالت سلولهای کبدی آسیب دیده با بافت چربی، جایگزین می شود و لذا فعالیت قسمتهای آسیب دیده متوقف و عملکرد پاک سازی کبدی متوقف می شود. سیروز می تواند به نارسایی کبدی و حتی سرطان کبد نیز منجر شود. هپاتیت b می تواند زمینه را برای ابتلا به هپاتیت D مستعد کند و این نوع هپاتیت از طریق تماس با خون آلوده یا بقیه مایعات بدن فرد آلوده به این نوع هپاتیت، گسترش می یابد و تست خونی عملکرد کبد و شرایط بیمار را در طول درمان مشخص خواهد کرد. بهترین راه پیشگیری، ارتباط جنسی محافظت شده (استفاده از کاندوم) و پرهیز از استفاده مشترک از سرنگ است و برای پیشگیری، واکسن نیز وجود دارد. امروزه، تزریق این واکسن به تمام نوزادان در طی یک سال اول زندگی صورت می گیرد. این واکسن، ایمن بوده و در طی ۶ ماه نیاز به ۳ تزریق است. واکسن به تمام افراد در معرض خطر مثل کارکنان بهداشتی، کودکان، افرادی که به مناطق پر خطر از نظر شیوع این بیماری سفر می کنند، استفاده کننده های دارو و به افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند تزریق می شود.
هپاتیت C: از طریق تماس با فرآورده های خونی آلوده و یا استفاده مشترک از سرنگ افراد آلوده به هپاتیت منتقل می شود. این هپاتیت انتقال نمی یابد مگر اینکه فرد، به نحوی با خون آلوده تماس داشته باشد به عبارتی دیگر ویروس از طریق تماس های اتفاقی مثل عطسه، سرفه، دست دادن، در آغوش گرفتن، بوسیدن، ظروف غذایی مشترک، شنا در استخر، توالتهای عمومی و تماس با دستگیره قابل انتقال نیست. بسیاری از افراد آلوده به ویروس هپاتیت C، که هیچ علامتی را برای سالهای متمادی از خود بروز نمی دهند می تواند منجر به سیروز و سرطان کبد شوند.
رویارویی با بیماری هپاتیت، راحت نیست و بیمار ممکن است احساس غم، وحشت کند و یا نپذیرد که بیمار است، این احساسات طبیعی بوده ولی نباید باعث شود که بیمار از زندگی روزمره خود، باز بماند. بهتر است به پزشک مراجعه شود، پزشک می تواند به بیمار، از طریق درمان دارویی و یا معرفی به انجمن های حمایتی، کمک کند.